Waarom is balans- en weegschaalkalibratie belangrijk?

1. Wat is balanskalibratie en waarom moet ik kalibreren?

Het tweede deel van deze vraag leidt tot een andere: “Waarom zou u willen wegen als uw balans niet is gekalibreerd?” De kalibratie van een balans of weegschaal is van essentieel belang om nauwkeurige weegresultaten te verkrijgen. Als deze belangrijke onderhoudsstap wordt overgeslagen, zijn de metingen niet meer dan giswerk. Met andere woorden, het is nalatig om wegingen uit te voeren met een niet-gekalibreerde balans of weegschaal. Balansen en weegschalen worden na verloop van tijd minder nauwkeurig. Dit is het gevolg van normale slijtage bij normaal gebruik en van externe factoren, zoals mechanische schokken of explosiegevaarlijke werkomgevingen. Hierdoor kan de werking van de balans of weegschaal in de loop der tijd vrij snel verslechteren. Regelmatig geplande balanskalibraties in combinatie met regelmatige routinematige tests verlengen de levensduur van uw balans of weegschaal en verbeteren de weegnauwkeurigheid.

Maar wat is kalibratie? Eenvoudig gezegd is kalibratie een kwantitatieve vergelijking. De meetwaarde van een balans of weegschaal wordt gecontroleerd door een referentiegewicht op het weegplateau te plaatsen. De fout is het verschil tussen de gemeten waarde (de meetwaarde) en de werkelijke waarde (het referentiegewicht). De vraag of de fout betrouwbaar is of niet, wordt hieronder behandeld. Na afloop van de balanskalibratie wordt een certificaat aangemaakt, waarop de meetwaarden van de balans of weegschaal worden vermeld en worden vergeleken met een referentiewaarde. De toegepaste toleranties leiden tot een goed/fout-verklaring.

2. Wat zijn de voordelen van balanskalibratie?

Kalibratie die wordt uitgevoerd door een erkend bedrijf biedt de volgende voordelen:

• Kostenbesparingen. Gekalibreerde apparatuur maakt weloverwogen beslissingen mogelijk en voorkomt verspilling, dubbel werk en product recalls.
• Betrouwbare metingen. Het gebruik van gekalibreerde apparatuur garandeert dat metingen op de ene locatie compatibel zijn met metingen die elders worden uitgevoerd. De resultaten van alle balansen in het proces zijn nauwkeurig en betrouwbaar en dit geldt ook voor het eindproduct.
• Compliance. Kalibratie garandeert probleemloze interne en externe audits.
• Detectie van verouderde apparatuur. Alle apparatuur wordt na verloop van tijd ouder waardoor kritieke onderdelen mechanische stress ondervinden of slijten. Drift kan niet altijd worden geëlimineerd, maar kan met periodieke kalibratie wel worden gedetecteerd.
• Procesverbetering en winstoptimalisatie. De interpretatie van kalibratieresultaten op basis van gedefinieerde toleranties verbetert processen en resulteert uiteindelijk in een hogere winst.

3. Hoe vaak moet ik mijn balans kalibreren en wat zijn de risico's als ik de balans niet kalibreer?

Op een kalibratiecertificaat staan de resultaten van de kalibratie vermeld. In veel gevallen gaat de verantwoordelijke ervan uit dat de kalibratie een jaar geldig is. Dit leidt tot de verkeerde conclusie dat één kalibratie per jaar volstaat.

Kalibratie-intervallen worden bij voorkeur bepaald aan de hand van een risicogebaseerde methodologie, bijvoorbeeld: hoe groot is de kans dat er iets verkeerd gaat en welke impact heeft dat? Een grote impact en een hoge waarschijnlijkheid duiden op een hoog risico, wat betekent dat het interval tussen de kalibraties kleiner moet zijn. Anderzijds duiden een lage impact en een lage waarschijnlijkheid op een laag risico, waardoor het interval kan worden vergroot.

Afzien van kalibratie brengt grote risico's met zich mee. De verborgen kosten en risico's van een niet-gekalibreerde balans of weegschaal kunnen veel hoger zijn dan de kosten van de kalibratie. Het gebruik van niet-gekalibreerde apparatuur kan productieproblemen veroorzaken, zoals:

• ongeplande downtime
• inferieure productkwaliteit
• problemen met processen en audits
• product recalls en dubbel werk

Wijzigingen in de omgeving kunnen ook onopgemerkte drift of een toename van willekeurige fouten veroorzaken, waardoor de prestaties achteruitgaan. Regelmatig geplande kalibratie in combinatie met routinematige tests (zie hieronder) is de beste manier om de kalibratierisico's te verminderen.
 

4. Welke toleranties gelden er voor balanskalibratie?

Toleranties bepalen of een balans of schaal ‘goed genoeg’ functioneert om aan bepaalde procesvereisten te voldoen. Toleranties bepalen de criteria voor een goed/fout-verklaring. Toleranties kunnen van verschillende bronnen afkomstig zijn, waaronder officiële instanties, de productie-industrie en het proces zelf.

Wettelijke toleranties beschermen de consument, maar houden geen rekening met de specifieke vereisten van de producent. Het optimaliseren van de procestoleranties die worden toegepast op meetinstrumenten, kan een grote impact hebben op de winstgevendheid van het proces.

5. Bestaat er een verschil tussen kalibratie en justering?

Ja, een belangrijk verschil. Helaas worden de termen ‘kalibratie’ en ‘justering’ vaak door elkaar gehaald.

Kalibratie

Het Internationaal bureau voor gewichten en maten (BIPM – Bureau International des Poids et Mesures) en de Joint Committee for Guides in Metrology (JCGM) hebben een waardevolle tool gecreëerd voor de standaardisatie van weegtermen, namelijk de internationale woordenlijst voor metrologie (VIM – Vocabulaire international de métrologie). Onder punt 2.39 van deze lijst wordt kalibratie gedefinieerd als een aspect van de werking van een balans:

"Een procedure die onder gespecificeerde omstandigheden in eerste instantie een verband legt tussen de gekende waarden van meetstandaarden, met hun bijbehorende meetonzekerheden en de afgelezen waarden met de daaraan gekoppelde meetonzekerheden, en in tweede instantie deze informatie gebruikt om een verband te leggen om zo een meetresultaat te verkrijgen van een indicatie."

Met andere woorden: een balans of weegschaal wordt gekalibreerd om het gedrag ervan te begrijpen en vast te leggen. Bovenstaande definitie maakt ook duidelijk dat bepaling van de meetonzekerheid een integraal onderdeel van de kalibratie is. Een balanskalibratie zonder vermelding van de meetonzekerheid is onvolledig en is op zijn best een steekproef.

Justering

Waar een kalibratie aangeeft hoe een balans of weegschaal zich gedraagt, wordt bij een justering dat gedrag veranderd. Justering wordt in de VIM als volgt gedefinieerd:

"Een reeks handelingen die op een meetsysteem wordt uitgevoerd zodat dat systeem voorziet in de voorgeschreven indicaties in overeenstemming met de te meten grootheden."

De justering van een balans of weegschaal komt dus neer op het wijzigen van de indicaties zodat die, zoveel mogelijk, overeenkomen met de kwantitatieve waarden van de toegepaste meetnormen.